Não bộ và các yếu tố ảnh hưởng đến giấc mơ – Phân tích chuyên sâu

Tóm tắt: Bài viết phân tích các yếu tố tác động đến giấc mơ từ nhiều khía cạnh: não bộ, hormone, căng thẳng, thuốc men, môi trường, dinh dưỡng, trải nghiệm và tâm trạng.

Chào các bạn, tôi là Đoàn Vũ Thanh Hoàng – một chuyên gia giải mộng với 10 năm kinh nghiệm. Hôm nay tôi xin được chia sẻ cùng các bạn về chủ đề “Các nhân tố ảnh hưởng tới giấc mơ”. Đây là vấn đề vô cùng thú vị và đa chiều.

Vai trò của não bộ đối với giấc mơ

Theo nhận định của tôi, não bộ chính là cơ quan điều khiển giấc mơ. Tuy nhiên, vai trò của nó cũng khá phức tạp.

Trong giai đoạn REM của giấc ngủ, não bộ vẫn duy trì hoạt động nhưng theo cách khác so với khi tỉnh táo. Các nghiên cứu cho thấy hoạt động của não khi ngủ liên quan mật thiết tới nội dung và chất lượng giấc mơ.

Không chỉ thế, mối liên hệ này còn chiều ngược lại. Nghĩa là nội dung giấc mơ cũng tác động ngược trở lại hoạt động não bộ. Chẳng hạn, một giấc mơ căng thẳng sẽ kích thích những vùng não liên quan đến xử lý cảm xúc tiêu cực.

Như vậy, có thể thấy não bộ và giấc mơ có mối quan hệ hỗ tương và tác động qua lại lẫn nhau.

Ảnh hưởng của căng thẳng lên giấc mơ

Căng thẳng chính là một trong những yếu tố hàng đầu ảnh hưởng tới giấc mơ. Kinh nghiệm 10 năm của bản thân tôi cũng cho thấy, người bị căng thẳng thường xuyên bị ám ảnh bởi những giấc mộng kinh hoàng hay ác mộng.

Lý do là bởi căng thẳng kích hoạt hệ thống “chiến đấu hay chạy trốn” trong não bộ. Do đó vào lúc ngủ, não vẫn tiếp tục hoạt động ở chế độ báo động và dễ rơi vào trạng thái lo âu, sợ hãi. Điều này được phản ánh rõ ràng qua nội dung giấc mơ.

Chính vì thế, cần hạn chế căng thẳng nếu muốn có giấc ngủ ngon và những giấc mộng đẹp. Bên cạnh đó, thực hiện thiền, yoga hay tập thể dục nhẹ nhàng trước khi ngủ cũng sẽ giúp xoa dịu cơn căng thẳng, từ đó cải thiện chất lượng giấc ngủ.

Hormon và sự chi phối giấc mơ

Theo các nghiên cứu cũng như kinh nghiệm cá nhân của tôi, hormone có ảnh hưởng lớn tới giấc mơ, đặc biệt là hormone sinh dục như testosterone và estrogen.

Chúng ta có thể thấy rõ sự thay đổi của nội dung giấc mơ theo chu kỳ kinh nguyệt ở nữ giới hay sự dậy thì ở nam giới. Lúc này các giấc mơ thường xoay quanh chủ đề tình dục và cảm xúc mãnh liệt hơn.

Ngoài ra các hormone như cortisol, melatonin,… cũng được cho là có ảnh hưởng đến giấc ngủ và gián tiếp tác động đến giấc mơ. Ví dụ cortisol gây cảm giác căng thẳng, lo lắng; melatonin điều chỉnh nhịp sinh học…

Tác động của thuốc và môi trường lên giấc mơ

Theo quan sát của tôi, việc sử dụng thuốc (đúng liều lượng và theo chỉ định) sẽ làm thay đổi cả chất lượng lẫn nội dung giấc mơ.

Thuốc ngủ, thuốc an thần khiến giấc ngủ sâu và ít mơ hơn. Trong khi đó thuốc kích thích, ma túy có xu hướng gây ra ác mộng hay ảo giác.

Ngay cả các yếu tố như tiếng ồn, ánh sáng, nhiệt độ xung quanh giường ngủ cũng ảnh hưởng không nhỏ đến giấc ngủ và giấc mơ. Điều này đòi hỏi chúng ta cần tạo ra một môi trường yên tĩnh, thoải mái để có những giấc mộng tốt hơn.

Trải nghiệm và thức ăn hình thành nội dung giấc mơ

Từ kinh nghiệm của tôi, nội dung giấc mơ chịu ảnh hưởng rất lớn từ cuộc sống thực tế và sinh hoạt hàng ngày của mỗi người.

Các sự kiện, cảm xúc tiêu cực hay để lại dấu ấn trong ngày thường xuyên xuất hiện trở lại dưới hình thức giấc mơ, có khi còn phóng đại hay bóp méo so với thực tế.

Chế độ ăn uống cũng là một yếu tố quan trọng. Thức khuya, ăn nhiều đồ ngọt, đồ cay nóng, rượu bia,… không chỉ gây ra mệt mỏi, giấc ngủ kém mà còn khiến bạn dễ gặp ác mộng hơn. Ngược lại, chế độ ăn điều độ, lành mạnh sẽ giúp cải thiện giấc ngủ lẫn giấc mơ.

Giấc mơ phản ánh tâm trạng và tình trạng sức khỏe

Dựa trên các nghiên cứu tâm lý học và tâm linh, đối với tôi giấc mơ chính là cửa sổ để nhìn vào thế giới nội tâm con người. Do đó, nó cũng là phép chiếu của tâm trạng tinh thần chúng ta.

Trước khi đi ngủ với tâm trạng vui vẻ, lạc quan sẽ cho những giấc mộng tốt lành hơn. Ngược lại buồn phiền, lo âu dễ nảy sinh ác mộng.

Ngoài ra tôi còn thấy giấc mơ gắn liền mật thiết với tình trạng sức khỏe thể chất của chúng ta. Những người bệnh tật, mệt mỏi, căng thẳng thường thấy những giấc mơ tiêu cực hoặc thấy nhiều giấc mộng hơn.

Nói cách khác, chất lượng giấc ngủ và giấc mơ có thể là “cảnh báo sớm” cho một số vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Lúc này, bạn cần chú ý đến cơ thể và tâm trí của mình hơn bao giờ hết!

Phương pháp giải mộng

Có rất nhiều phương pháp giải mộng khác nhau tùy theo nền văn hóa, tôn giáo và quan niệm của mỗi quốc gia, dân tộc:

• Phương pháp giải mộng phương Tây dựa trên khoa học và phân tích tâm lý. Các chuyên gia giải mơ thường áp dụng các lý thuyết như của Freud, Jung để phân tích ý nghĩa tiềm ẩn của giấc mơ.
• Trong văn hóa phương Đông, phổ biến là các phương pháp giải mộng dựa trên từ điển giấc mơ. Người giải mơ sẽ tra cứu các điềm báo tốt xấu từ giấc mơ trong các sách chuyên khảo.
• Trong các tôn giáo như Thiên chúa giáo, Phật giáo, có những cách giải mộng riêng. Ví dụ đối với Phật giáo Tây Tạng, Dalai Lama 14 cũng từng viết một cuốn sách chuyên về giải mộng theo quan điểm Phật pháp.

Văn hóa và lịch sử

Văn hóa và lịch sử có ảnh hưởng sâu sắc đến quan niệm giấc mơ ở mỗi quốc gia, dân tộc. Chẳng hạn:

• Người Ai Cập cổ đại tin rằng giấc mơ thể hiện sự truyền tin từ các vị thần. Họ thậm chí còn xây đền thờ riêng cho thần giấc mơ.
• Trong văn hóa phương Tây thời Trung Cổ, Giáo hội coi một số giấc mơ nhất định là do ma quỷ hay “sự trừng phạt” từ Chúa.
• Đối với châu Á, có những hình thức “đánh giá xã hội” dựa trên giấc mơ. Chẳng hạn ở Nhật Bản thời phong kiến, giấc mơ về hoàng đế hay quý tộc được xem là điềm lành.

Như vậy, giấc mơ vừa mang dấu ấn của lịch sử, vừa có ý nghĩa văn hóa sâu sắc đối với từng dân tộc.

Các loại giấc mơ

Có rất nhiều cách phân loại giấc mơ nhưng phổ biến là các nhóm sau:

• Giấc mơ lucid – Người nằm mơ nhận biết được mình đang mơ. Họ có thể kiểm soát được giấc mơ ở một mức độ nào đó.
• Giấc mơ tiên tri – Những giấc chiêm bao dự báo trước tương lai, sự kiện sắp xảy ra.
• Ác mộng – Giấc mơ gây hoang mang, kinh hãi cho người nằm mơ. Thường liên quan tới những ký ức, rắc rối trong cuộc sống.
• Giấc mơ lặp lại – Cùng một giấc mơ xuất hiện nhiều lần, có ý nghĩa sâu sắc cần được giải mã.
• Giấc mơ màu – Giấu chứa những thông điệp ẩn sâu về cảm xúc, tâm trạng của giấc ngủ.

Như vậy, tôi vừa làm sáng tỏ một số nhân tố ảnh hưởng chính tới giấc mơ của con người. Đây quả thực là một vấn đề cực kỳ phức tạp.

Hãy theo dõi bài viết tiếp theo của tôi để tìm hiểu thêm các nhân tố khác đấy nhé!